Οι Έλληνες της Αιγύπτου

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ ليونانيون في مصر 

Πηγή: NOCTOC

Η εγκατάσταση Ελλήνων στην Αίγυπτο, πριν από το 19ο αιώνα, ήταν μεμονωμένη. Όμως, η άσχημη οικονομική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, τότε που η χώρα μας έκανε τα πρώτα της βήματα ως ανεξάρτητο κράτος, ύστερα από τη νικηφόρα επανάσταση του 1821, έκανε μεγάλο αριθμό Ελλήνων να εγκατασταθούν στην Αίγυπτο. Και στην επιλογή τους αυτή, φαίνεται ότι βοήθησαν και τα ευεργετικά μέτρα που είχε λάβει ο για μία τεσσαρακονταετία διοικητής της Αιγύπτου, Μωχάμετ Άλι, προσπαθώντας να ενθαρρύνει την εγκατάσταση ξένων εμπόρων.

Ο Μωχάμετ Άλι, τουρκαλβανός από την Καβάλα, διοίκησε την Αίγυπτο από το 1805 ως το 1848 και κατά την περίοδο που άρχισαν να εγκαθίστανται ομαδικά οι Έλληνες στην επικράτειά του, είχε αρχίσει μία διαδικασία ανεξαρτητοποίησης της Αιγύπτου από τον Σουλτάνο.

Και στο πλαίσιο αυτό, δεν εμπόδισε τις δραστηριότητες των Αιγυπτιωτών Ελλήνων προς υποστήριξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Ελλάδος.

Έτσι, σύμφωνα με ορισμένες πηγές, όταν το Μάϊο του 1820 έφτασε στην Αίγυπτο ο αξιωματικός της Φιλικής Εταιρείας, Αντώνιος Πελοπίδας, για να μυήσει και να οργανώσει τους Έλληνες της Αιγύπτου, ο Μωχάμετ Άλι, παρ΄ ότι πληροφορήθηκε το σκοπό της επίσκεψής του, δεν εμπόδισε το έργο του.

Υπάρχει και μία άλλη παράμετρος που εξηγεί την ελληνική μετανάστευση στην Αίγυπτο. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ευθ. Σουλογιάννη, μετά την πτώση του Μεσολογγίου και την κατοχή της Πελοποννήσου από αιγυπτιακά στρατεύματα, περίπου 12.000 γυναικόπαιδα, αλλά και αρκετοί άνδρες, πουλήθηκαν σε παζάρια της Αιγύπτου και της Μέσης Ανατολής. «Οι δούλοι αυτοί, είτε εξαφανίστηκαν, είτε αποτέλεσαν τον πυρήνα για την ανάπτυξη τω ν ελληνικών παροικιών της Αιγύπτου τον 19ο αιώνα».
Την περίοδο 1830-1881, οπότε σημειώνεται το πρώτο κύμα μαζικής μετανάστευσης Ελλήνων στην Αίγυπτο, αρχίζει και η οργάνωση του ελληνισμού της Αιγύπτου σε συλλόγους και κοινότητες. Γρήγορα δημιουργήθηκαν σχολεία, εκκλησίες και νοσοκομεία.

Εκεί που διέπρεψαν οι συμπατριώτες μας στην Αίγυπτο, ήταν οι τομείς του εμπορίου, της γεωργίας, της βιομηχανίας και των τραπεζών.
Έμειναν στην ιστορία αρκετές ελληνικές οικογένειες που διέπρεψαν στην Αίγυπτο, όπως των αδελφών Τοσίτσα, Μπενάκη, Στουρνάρα, Ζιζίνια, Αβέρωφ, Τσανακλή, Ντ΄ Αναστάση, Καζούλη, Ζερβουδάκη κ.α. Με προσπάθειες της οικογένειας Τοσίτσα, που είχε την επιστασία των εμπορικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου, λειτούργησε το πρώτο ελληνικό προξενείο στην Αλεξάνδρεια και στη συνέχεια στο Κάϊρο, στο Πορτ-Σάϊντ, τη Μανσούρα κ.α.
Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το 80% της αιγυπτιακής οικονομικής ζωής, κινούνταν από Έλληνες.
Οι οποίοι ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με τη βιομηχανία του βάμβακος, όπως οι Ράλλης, Βασιλόπουλος, Μπενάκης, Κάρταλης, Ζεμπίνης, Ροδοκανάκης, Πελαβάκης κ.α. Το ίδιο συνέβη στη βαμβακοκαλλιέργεια, στην αμπελουργία, στην παραγωγή και εμπορία καπνού, στη βιομηχανία οινοπνευματωδών, το καπνεμπόριο κ.α.
Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι η πρώτη Τράπεζα στην Αίγυπτο, ήταν αυτή που δημιούργησε η οικογένεια Συναδινού με την επωνυμία «Αγγλο-Αιγυπτιακή Τράπεζα», ενώ από Έλληνες δημιουργήθηκαν και η «Τράπεζα της Αλεξανδρείας» καθώς και η «Γενική Τράπεζα της Αλεξάνδρειας».
Είναι γνωστή, εξάλλου, η πνευματική ακμαιότητα του ελληνισμού της Αιγύπτου εκείνη την περίοδο, η σημαντική πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία. Πολλά θέατρα και κινηματογράφοι ήταν ελληνικά, ενώ το 1860 εκδόθηκε και το πρώτο περιοδικό έντυπο στα ελληνικά, για να ακολουθήσουν αμέσως μετά πολλά περιοδικά, όπως τα «Γράμματα» και η «Νέα Ζωή».

Η πνευματική ζωή των Αιγυπτιωτών Ελλήνων, καταύγαζε και την μητροπολιτική Ελλάδα, με κορυφαίο το μεγάλο της τέκνο, τον Κωνσταντίνο Καβάφη, ενώ υπήρξαν και πολλοί άλλοι διανοούμενοι, όπως ο πεζογράφος Νίκος Νικολαίδης, ο Στρατής Τσίρκας, ο Τίμος Μαλάνος, ο Πέτρος Μάγνης, η Μαρία Ιορδανίδου. Επίσης, καλλιτεχνικοί δημιουργοί, όπως οι ζωγράφοι Κ. Παρθένης και Δ. Λίτσας, οι γλύπτες Α. Λαζαρίδης και Θ. Θωμόπουλος και στο χώρο της μουσικής οι Τζίνα Μπαχάουερ, ο Μάνος Λοίζος και ο Γιάννης Χρήστου.
Η παρακμή της ισχυρής μέχρι τότε παρουσίας του ελληνισμού της Αιγύπτου, ήρθε με την επανάσταση του 1952, όταν η κυβέρνηση Νάσερ, εθνικοποίησε τη βιομηχανία βάμβακος, γεγονός που οδήγησε πρώτους τους μεγάλους Έλληνες επιχειρηματίες να εγκαταλείψουν την Αίγυπτο. Η επέκταση των εθνικοποιήσεων και σε άλλους κλάδους της οικονομίας, αλλά και η έκρυθμη κατάσταση που δημιουργήθηκε σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, κορύφωσε τη φυγή του αιγυπτιώτη ελληνισμού.

Στο διάστημα 1957-1962, το 70% των Αιγυπτιωτών Ελλήνων, εγκατέλειψαν τη χώρα. Από αυτούς, 50.000 κατευθύνθηκαν προς την Ελλάδα και άλλες 50.000 περίπου προς τη Νότια Αφρική και άλλες χώρες της Αφρικής. Παρέμειναν τότε περίπου 20.000 άτομα, για να μείνουν τελικά τα τελευταία χρόνια περίπου 2.000 Έλληνες.
Στην Αίγυπτο, φαίνεται ότι γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια να αναθερμανθούν οι «ιστορικοί δεσμοί» για να διερευνηθούν οι ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις. Στο πλαίσιο αυτό, σημειώνεται και κάποια αναθέρμανση του ελληνικού στοιχείου στο μέλλον.

Και αρκετοί είναι αυτοί που εκτιμούν, ότι ο ελληνισμός της Αιγύπτου, κατ’ εξαίρεσιν, έχει μέλλον. Με το σκεπτικό που αναπτύσσεται σχετικά, η Αλεξάνδρεια εδώ είναι η πύλη της Αφρικής προς την Ευρώπη και είναι κοντά μας.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει από Έλληνες, εντός Αιγύπτου, αρκετές επενδύσεις σε διάφορους τομείς με σημαντικά αποτελέσματα και πολύ θετικές προοπτικές. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται ο όμιλος Βαρδινογιάννη, ο οποίος επιχειρεί και γεωτρήσεις για πετρέλαιο και ο ιδιοκτήτης της Χαρτοποιίας Θράκης, κ. Ζερίτης.Η επιχείρηση του κ. Ζερίτη με την επωνυμία «Flora-Pyramis», έχει έντονη την παρουσία της στην αιγυπτιακή αγορά (παράγει χαρτομάνδηλα, χαρτιά κουζίνα ακόμη και χαρτί υγείας παρά τη θρησκευτική αντίληψη και νοοτροπία των Αιγυπτίων).

Μικρές Εκδόσεις Γιῶργος  Ἐχέδωρος