Από το όνειρο της παγκόσμιας ειρήνης στον εφιάλτη ενός νέου παγκοσμίου πολέμου (Μέρος 4ο)
Η τελευταία παγκόσμια οικονομική κρίση έθεσε τον πλανήτη σε μια νέα περίοδο αναταραχής, η οποία συχνά παρομοιάζεται με αυτήν στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα.
Πολιτικού Επιστήμονα
Σε όλο τον κόσμο έχει ανάψει η συζήτηση γύρω από τα αίτια που μας οδήγησαν εδώ, αλλά και την ενδεχόμενη τροπή που μπορεί να πάρουν οι εξελίξεις.
Συχνά ακούμε ότι το ανίκανο διεθνές πολιτικό σύστημα, οι ανεπάρκειες των δημοκρατικών θεσμών, η απληστία συγκεκριμένων κρατών ή εταιρειών, ο ανορθολογικός χαρακτήρας ορισμένων ηγετών, οι συνωμοσίες διάφορων ‘’σκοτεινών’’ παραγόντων κ.α, αποτελούν τις βασικές αιτίες που βρισκόμαστε σε αυτήν την κατάσταση. Παρότι η πλειοψηφία αυτών των τοποθετήσεων εμπεριέχει κάποιες ορθές παρατηρήσεις, εν τούτοις δε στέκεται σε εκείνο το στοιχείο που κατά τη γνώμη μας είναι το καθοριστικό για την πορεία των πραγμάτων. Αυτό είναι οι εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία.
Η οικονομία βρίσκεται σε άμεση σχέση με την πολιτική, τον πολιτισμό, την ψυχολογία, τους θεσμούς και το lifestyle που αναπτύσσει μία κοινωνία. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζονται από την οικονομία και παράλληλα την επηρεάζουν. Ωστόσο σε αυτή τη διαλεκτική σχέση που διαμορφώνουν, ο καθοριστικός παράγων είναι η οικονομία. Είναι αδύνατο να υπάρχουν οι άλλοι παράγοντες αν πρώτα δεν υπάρχει η οικονομία, δηλαδή η δραστηριότητα με την οποία οι άνθρωποι εξασφαλίζουν την ύπαρξη τους.
Η κρίση του 2008- 2009 επιτάχυνε προυπάρχουσες οικονομικές τάσεις, με αποτέλεσμα να προκύψουν σημαντικές οικονομικές διαφοροποιήσεις
Η πρώτη διαφοροποίηση αφορά τη διεκδίκηση της παγκόσμιας οικονομικής πρωτοκαθεδρίας από την Κίνα. Η Κίνα βρίσκεται ήδη στη 2η θέση ως προς τη συμμετοχή της στο παγκόσμιο ΑΕΠ, παρουσιάζοντας αυξητική τάση.
Αντίθετα το μερίδιο των ΗΠΑ σταθερά συρρικνώνεται. Πρόσθετα αποτελεί το σημαντικότερο πιστωτή των ΗΠΑ, ενώ η οικονομική της ανάπτυξη, αν και μειωμένη, είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή των ΗΠΑ.
Μια δεύτερη διαφοροποίηση είναι η παγκόσμια ασθενική οικονομική ανάπτυξη. Οι επιχειρηματικοί όμιλοι δυσκολεύονται να επανεπενδύσουν το κεφάλαιο τους, εξαιτίας της διογκούμενης ανικανότητας των κοινωνιών να αγοράζουν τα παραγόμενα προϊόντα και υπηρεσίες. Έτσι τα κεφάλαια συνεχίζουν να λιμνάζουν και να σωρεύονται. Παράλληλα κανένα μέρος του πλανήτη δε μπορεί να λειτουργήσει ως ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας, ρόλο που παλιότερα είχε η Κίνα με ανάπτυξη 10% και άνω.
Το τεράστιο μέγεθος του υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου σε όλο τον κόσμο αποτελεί την τέταρτη διαφοροποίηση.
Προϋπόθεση για να τρέξει η οικονομία είναι η εξισορρόπηση του κεφαλαίου που υπάρχει, με αυτό που πραγματικά μπορεί να επενδυθεί
Δηλαδή η καταστροφή του πλεονάζοντος κεφαλαίου και η δημιουργία «ελεύθερου χώρου» για επενδύσεις. Παρότι με την τελευταία κρίση ένα μέρος αυτού του πλεονάσματος καταστράφηκε, εντούτοις το πρόβλημα παραμένει.
Αρκεί να αναφέρουμε ότι το παγκόσμιο χρέος, (δημόσιο και ιδιωτικό) ξεπέρασε το 2016 το 325% του παγκόσμιου ΑΕΠ!
Τέλος η νέα συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας από τις πολυεθνικές μονοπωλιακές επιχειρήσεις και η είσοδος στην παραγωγική διαδικασία των νέων τεχνολογικών καινοτομιών συνδιαμορφώνουν την πέμπτη διαφοροποίηση.
Οι νέες αλλαγές οξύνουν αναπόφευκτα τις κοινωνικές συγκρούσεις
Στην ελεύθερη αγορά η επίτευξη υψηλών ρυθμών ανάπτυξης περνάει μέσα από την αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων. Αυτό όμως είναι δύσκολο να συμβεί σε περιβάλλον μειωμένης ζήτησης, που διαμορφώνει χαμηλή και επισφαλή προοπτική κέρδους.
Γι’ αυτό το λόγο απαιτείται η παρέμβαση του κράτους, ώστε οι επενδύσεις να στηριχτούν με χρήμα και φτηνό εργατικό δυναμικό. Συνεπώς οι μισθοί μένουν χαμηλοί, ενώ τα εργασιακά δικαιώματα σμπαραλιάζονται.
Παράλληλα οι κρατικές παροχές συρρικνώνονται με σκοπό να προκύψουν έσοδα για να στηριχθούν οι επενδύσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι το επενδυτικό ενδιαφέρον προς τη χώρα μας αναζωπυρώθηκε μόνο εφόσον υλοποιήθηκαν τα μέτρα που εμπεριέχονταν σε τρία μνημόνια, με τα οποία ο λαός μας έχασε συντριπτικό κομμάτι του εισοδήματος του.
Ως εκ τούτου το τίμημα της οικονομικής ανάπτυξης είναι ιδιαίτερα βαρύ για όλους τους μισθωτούς και τους ανθρώπους που χρειάζονται τη στήριξη του κράτους. Έτσι η κοινωνική ένταση μεγαλώνει.
Αντίστοιχο αποτέλεσμα έχει ο οικονομικός ανταγωνισμός ανάμεσα στην Κίνα και στη Δύση
Η κινεζική οικονομία δαπανά μικρό μέρος των εσόδων της, για τη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών της, σε σύγκριση με το αντίστοιχο που δαπανά η Δύση. Έτσι έχει πλεονέκτημα στον ανταγωνισμό. Το γεγονός αυτό εξαναγκάζει τη Δύση να κινηθεί στην ίδια κατεύθυνση.
Ως εκ τούτου το βιοτικό επίπεδο στη Δύση πέφτει, ενώ στην Κίνα η άνοδος του περιορίζεται από την ανάγκη διατήρησης αυτού του πλεονεκτήματος.
Παράλληλα το αυξημένο επίπεδο συγκέντρωσης της οικονομικής δραστηριότητας, σε λιγότερες γιγαντιαίες επιχειρήσεις, απαιτεί και λιγότερους εργαζομένους. Συνεπώς πολλοί από τους εργαζόμενους των επιχειρήσεων που κλείνουν ή εξαγοράζονται δεν προσλαμβάνονται εκ νέου.
Την ίδια μοίρα έχουν και πολλοί επαγγελματίες, αγρότες και μικρομεσαίοι επιχειρηματίες που εκτοπίζονται από την παραγωγή. Αντίστοιχα αποτελέσματα δημιουργεί η εντονότερη αυτοματοποίηση της παραγωγής.
Μελετητές του πανεπιστημίου της Οξφόρδης ανέφεραν ότι το 80% των θέσεων εργασίας στις μεταφορές και τα logistics κινδυνεύουν, εξαιτίας των τεχνολογικών καινοτομιών που εισέρχονται στην παραγωγή.
Συνεπώς η ανεργία παραμένει υψηλή με προοπτική μελλοντικής μεγέθυνσης, ενώ η μερική απασχόληση αποκτά καθολικά χαρακτηριστικά. Αυτός είναι ακόμη ένας παράγοντας που προκαλεί κοινωνική αναταραχή.
Ταυτόχρονα οξύνονται οι ανταγωνισμοί στο εσωτερικό της ελίτ (μεγαλομέτοχοι μονοπωλιακών ομίλων και δορυφόροι τους) σε κάθε χώρα, αλλά και διεθνώς.
Τα κεφάλαια γίνονται επιθετικότερα σε καιρούς ασθενικής οικονομικής ανάπτυξης, καθώς αντιμετωπίζουν υψηλό επενδυτικό ρίσκο και κίνδυνο απαξίωσης
Έτσι ανταγωνίζονται πολύ πιο άγρια για να εξασφαλίσουν την επιβίωση τους και να επωφεληθούν από την ενδεχόμενη καταστροφή του ανταγωνιστή. Ο ανταγωνισμός τους αφορά την πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικές πηγές, αγορές, φτηνό εργατικό δυναμικό, χαμηλότοκα δάνεια και σε κρατικές επιδοτήσεις.
Ακόμα πιο σκληρή είναι η «μάχη» ανάμεσα στα αμερικανικά και στα κινεζικά κεφάλαια, η οποία αφορά τον έλεγχο της παγκόσμιας αγοράς. Συνεπώς ένα νέο οικονομικό μοίρασμα του κόσμου βρίσκεται σε εξέλιξη.
Τέλος ο κίνδυνος εκδήλωσης νέας παγκόσμιας κρίσης παραμένει υπαρκτός.
Οι νέες οικονομικές αλλαγές υποσκάπτουν ακόμα περισσότερο την ικανότητα των κοινωνιών να αγοράζουν τα παραγόμενα αγαθά και υπηρεσίες. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της υψηλής ανεργίας και της διαρκούς λιτότητας που προϋποθέτει η διατήρηση της ασθενικής οικονομικής ανάπτυξης.
Το παραπάνω γεγονός σε συνδυασμό με το τεράστιο μέγεθος του υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου, αλλά και το ασταθές διεθνές περιβάλλον που έχει προκληθεί από την όξυνση του οικονομικού ανταγωνισμού, καθιστά επισφαλή τη θετική πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.
Ήδη υπάρχει προβληματισμός για την ικανότητα της Κινεζικής οικονομίας να διατηρεί παρατεταμένα υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης
Καθώς το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας χτίζεται πάνω στην οικονομία, τότε οι κοινωνίες είναι αναγκασμένες να προσαρμόσουν τη λειτουργία τους στα νέα οικονομικά δεδομένα.
Οι εναλλακτικές που έχουν είναι είτε να καταστραφούν, είτε να αλλάξουν εντελώς την οικονομική τους οργάνωση. Για λόγους που ξεφεύγουν από το αντικείμενο του παρόντος άρθρου αυτό που τελικά συμβαίνει είναι η προσαρμογή.
Στο τελευταίο άρθρο αυτής της σειράς θα παρουσιάσουμε τα βασικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου κόσμου, όπως αυτός διαμορφώνεται μέσα από την προσαρμογή του στα νέα οικονομικά δεδομένα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου