Η καθηγήτρια Ελισάβετ Ζαχαριάδου μίλησε στους Δελφούς για τους αγίους που πέρασαν στη μουσουλμανική θρησκεία
Ο άγιος Γεώργιος λατρεύεται και στη μουσουλμανική θρησκεία
Ο άγιος Γεώργιος κι ο άγιος Θεόδωρος, ο άγιος Νικόλαος και ο άγιος Χαράλαμπος δεν είναι άγιοι μόνον της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας αλλά λατρεύονται και από τους Τούρκους! Υπάρχουν όμως κι άλλοι! Ο αρχάγγελος Μιχαήλ ειδικά, λατρευόταν από τους Γενίτσαρους ενώ και μία αρχαία ειδωλολατρική γιορτή, ο κλήδονας, που πολύ προσπάθησε η Βυζαντινή εκκλησία να καταργήσει, όχι μόνον δεν εξέλειπε αλλά πέρασε και στους μουσουλμάνους! Σε όλα αυτά τα σπουδαία αναφέρθηκε στην ομιλία της «Η λατρεία των αγίων στους Τούρκους» η καθηγήτρια Τουρκολογίας κυρία Ελισάβετ Ζαχαριάδου στο συμπόσιο των Δελφών, που έγινε το Σαββατοκύριακο για «Το Βυζάντιο και την ιστορική του συνέχεια».
«Η λατρεία των Χριστιανών αγίων έχει επιζήσει ακόμη και σήμερα ανάμεσα στα λαϊκά τουρκικά στρώματα», λέει η κυρία Ζαχαριάδου. «Αλλωστε οι δίαυλοι μετάδοσης βυζαντινών πολιτιστικών στοιχείων στους Τούρκους υπήρξαν πολλοί από την πρώτη στιγμή της εξάπλωσής τους στα εδάφη της Μικράς Ασίας». Δεν είναι περίεργο λοιπόν, που ακόμη και το νόμισμα στη Μικρά Ασία συχνά έφερε μορφές _κάτι που απαγορεύεται έτσι κι αλλιώς από το Κοράνι_ και μάλιστα μορφές αγίων, όπως του αγίου Γεωργίου.Μερικοί από αυτούς τους αγίους μάλιστα ταυτίστηκαν ως ένα σημείο με κάποιον τούρκο άγιο. Οπως ο άγιος Γεώργιος ο Καππάδοξ με τον Χιζίρ - Ελιάς των Τούρκων, που η γιορτή του ήταν στις 5-6 Μαΐου με την άνθηση της φύσης. Επίσης, στο καππαδοκικό χωριό Σινασός ο άγιος Χαράλαμπος ταυτίστηκε με τον Χατζή Μπεκτάς, τον προστάτη των Γενιτσάρων, οι οποίοι όμως λάτρευαν και τον αρχάγγελο Μιχαήλ, αποκαλώντας τον «Τζαναλιτζή», που μεταφράζεται ως ψυχοβγάλτης, το λειτούργημα δηλαδή του Αρχαγγέλου να παίρνει την ψυχή. Επιπλέον υπήρχε και ο άγιος Αμφιλόχιος, που όπως πίστευαν οι Τούρκοι στον τάφο του στο Ικόνιο γίνονταν θαύματα.
Η κυρία Ζαχαριάδου όμως, εντόπισε και έναν Ρωμαιοκαθολικό άγιο, ο οποίος λατρευόταν στη Μεθώνη. Ηταν ο άγιος Λέων, ένας γερμανός προσκυνητής, που πέθανε στη Μεθώνη πριν να φθάσει στους Αγίους Τόπους και σύμφωνα με τους Τούρκους έκανε πολλά θαύματα σε όλη την περιοχή. Και όσον αφορά τον κλήδονα: «Η γιορτή αυτή, που γινόταν με μεγάλη συμμετοχή των λαϊκών στρωμάτων, χριστιανικών και τουρκικών, άρχιζε την παραμονή, όταν γυναίκες και κορίτσια γέμιζαν μια στάμνα, η καθεμιά με ένα προσωπικό της αντικείμενο. Την επόμενη μέρα το πρωί ένα κορίτσι έβγαζε ένα - ένα τα αντικείμενα από τη στάμνα ενώ μία γυναίκα απάγγελλε στιχάκια, που υποτίθεται, πως έλεγαν το μέλλον της κατόχου του αντικειμένου...», αναφέρει η κυρία Ζαχαριάδου.
Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη αλλά με καταγωγή από την Καππαδοκία, με έργο που αναφέρεται κυρίως στα Υστεροβυζαντινά χρόνια _ από το 1204 και μετά_ η κυρία Ελισάβετ Ζαχαριάδου θεωρείται από τις σημαντικότερες ερευνήτριες στο πεδίο των τουρκικών σπουδών. Εχει δημιουργήσει μάλιστα με τον συνάδελφό της κ. Βασίλη Δημητριάδη την έδρα Τουρκολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και το πρόγραμμα Τουρκικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών. Στο ερώτημα λοιπόν πώς διαδόθηκαν χριστιανικοί άγιοι στον τουρκικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας έχει να απαντήσει πώς: «Μία πρώτη εξήγηση είναι ότι οι Τούρκοι αυτής της περιοχής αποτελούσαν μειονότητα _ έστω την άρχουσα μειονότητα_ και επηρεάστηκαν από την πλειονότητα, τους χριστιανούς δηλαδή, που είχαν βαθιές ρίζες στη χώρα».
Ολα άρχισαν τον 11ο αιώνα, όταν οι Σελτζούκοι Τούρκοι ξεχύθηκαν στη Μικρά Ασία φθάνοντας ως τα εδάφη απέναντι από τη Κωνσταντινούπολη, μετά από την ήττα του βυζαντινού στρατού στη μάχη του Μαντζικέρτ (1071). Η θρησκεία των Τούρκων που είχαν εγκατασταθεί εκεί δεν ήταν ωστόσο το Ισλάμ των μουσουλμάνων θεολόγων, αυτό που κήρυσσαν μέσα στα τζαμιά αλλά μία μορφή μυστικιστική με ασκητική τάση, που διέδιδαν οι λεγόμενοι «σουφοί». Και τα κέντρα της λατρείας των σουφοί άλλωστε, δεν ήταν τα τζαμιά αλλά κάποια μικρά κτίσματα γνωστά ως τεκκέδες, τους οποίους ίδρυαν παντού.
«Εχει και η ισλαμική θρησκεία τους αγίους της, αλλά όχι μάρτυρες όπως είναι οι δικοί μας.Ο μουσουλμάνος άγιος είναι δάσκαλος ή θεραπευτής, γιατρός ή στρατιωτικός και πάντως άνθρωπος που έζησε υποδειγματική ζωή» λέει η κυρία Ζαχαριάδου. Προσθέτοντας πως:«Οι τάφοι τέτοιων ανθρώπων γίνονταν τόποι προσκυνήματος, κέντρα λατρείας, τόποι θεραπείας και πανηγυριών, όπου οι σουφοί βοηθούσαν τους προσερχόμενους να καταλάβουν καλύτερα το νόημα του Ισλάμ, το οποίο όμως ήταν ένα λαϊκό Ισλάμ, ανάμεικτο με προϊσλαμικές και τοπικές δοξασίες. Και παρά την αντίδραση των παραδοσιακών μουσουλμάνων θεολόγων, των ουλεμά, αυτή η μορφή του Ισλάμ επικράτησε στην περιοχή που σήμερα ονομάζουμε Τουρκία».
Ακόμη και μέσα στους κόλπους της σελτζουκικής, σουλτανικής οικογένειας μάλιστα οι ισλαμικές αρχές του Κορανίου δεν τηρούνταν με σεβασμό. Οπως αφηγείται η κυρία Ζαχαριάδου αυτό συνέβη με τον σουλτάνο Καϊχουσράφ Ι, ο οποίος είχε βαφτιστεί χριστιανός _είχε και χριστιανή μητέρα_ παρ΄ όλα αυτά όμως, όταν πέθανε ο πατέρας του (1192) ανέβηκε αυτός στο θρόνο. Αλλο ζήτημα ήταν η κοπή του νομίσματος, που παρ΄ότι στον ισλαμικό κόσμο συμβολίζει την εξουσία, στη Μικρά Ασία πολύ συχνά δεν ακολουθούσε τα παραδοσιακά ισλαμικά πρότυπα και αντί να φέρει επιγραφές από το Κοράνι ή το όνομα του ηγεμόνα στο αραβικό αλφάβητο, συχνά είχε μορφές αγίων. Αλλά και οι επιγραφές ήταν συχνά γραμμένες στα ελληνικά και μάλιστα με το βυζαντινό χρονολογικό σύστημα και όχι με έτος Εγίρας, όπως ισχύει στους Μουσουλμάνους.
Η ερευνήτρια θέτει και το ζήτημα του μεικτού γάμου ανάμεσα στους τούρκους πολεμιστές που έφθαναν στη Μικρά Ασία και χριστιανές γυναίκες του ντόπιου πληθυσμού, αιχμάλωτες ή και ελεύθερες. Και όπως λέει αυτοί οι γάμοι μαρτυρούνται από πολλές πηγές (από το χρονικό του Καταλανού Muntaner ως το χρονικό του Οθωμανού Ashikpashazade). «Μπορούμε να φανταστούμε με αρκετή αληθοφάνεια πως οι χριστιανές γυναίκες - εφόσον είχαν από το Κοράνι το δικαίωμα να διατηρούν τη θρησκεία τους - είχαν στα σπίτια τους σταυρούς και εικόνες, μπροστά στις οποίες προσεύχονταν, κυρίως σε κρίσιμες ώρες, όπως όταν τα παιδιά τους ήταν άρρωστα ή όταν γινόταν σεισμοί», σημειώνει η ίδια. Τον 12ο αιώνα άλλωστε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως είχε βρεθεί αντιμέτωπος με το πρόβλημα ορισμένων Τούρκων από σελτζουκικά εδάφη, οι οποίοι είχαν βαφτιστεί χριστιανοί, όταν ήταν μικρά παιδιά, γιατί όπως έλεγαν το βάφτισμα εμπόδιζε να μπει στον άνθρωπο κάποιο κακό πνεύμα ή γιατί πίστευαν, ότι οι αβάφτιστοι βρωμούν σα τα σκυλιά!
Γύρω στο 1308 πάντως το σελτζουκικό κράτος έπαψε να υπάρχει και λίγες δεκαετίες αργότερα οι Οθωμανοί Τούρκοι ανέλαβαν την ηγεσία των Τούρκων της Μικράς Ασίας ιδρύοντας την αυτοκρατορία που έζησε ως το 1922. Και μόλις το 1927 ο Κεμάλ Ατατούρκ εξέδωσε διαταγή να κλείσουν οι τεκκέδες, τα θρησκευτικά κέντρα των σουφοί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου