223 π.Χ. : Μακεδονικός Πάπυρος και Επιγραφές στα Μάγδωλα της αρχαίας Αιγύπτου

  Μακεδονική επιγραφή "των Ιερέων",  που βρέθηκε στα Μάγδωλα της αρχαίας Αιγύπτου (Μουσείο Καΐρου)

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

Στο νομό της Αρσινοήτης,  στην Αρχαία Αίγυπτο, υπαγόταν η «κώμη» ή το «χωρίον» Μάγδωλα, που γενικά ανήκε στη διοικητική μερίδα «Πολέμων».

Στα αρχαία κείμενα αναφέρεται ως κώμη αλλά και, αργότερα, ως χωρίον. Ο κάτοικος έφερε την ονομασία Μαγδώλιος ή Μαγδωλίτης. 

Σημειώνεται ότι στην περιοχή έχουν βρεθεί πενήντα έξι (56) κείμενα των Μακεδόνων κατοίκων που είναι γραμμένα στην αρχαιοελληνική γλώσσα της εποχής, των μέσων και τέλη του 3^ου αιώνα π.Χ.

Στην περιοχή είχαν εγκατασταθεί Μακεδόνες στρατιώτες οι οποίοι δημιούργησαν μια μεγάλη κοινότητα ως φαίνεται από τις μαρτυρίες των επιγραφών και των παπύρων που βρέθηκαν στην περιοχή.

 Θραύσμα επιγραφής από τα αρχαία Μάγδωλα της Αιγύπτου- μουσείο Καΐρου

Ένας σημαντικός πάπυρος εντοπίστηκε σε σαρκοφάγο που βρέθηκε στην περιοχή των Μαγδώλων το 1902  από τον αρχαιολόγο P. Jouguet (σημερινή περιοχή Μέντινετ εν Ναχάς).

Ο πάπυρος ανήκε στο περιτύλιγμα μιας μούμιας και αναφέρεται  στα παράπονα του Μακεδόνα Κρατεύα και απευθύνεται προς τον Μακεδόνα βασιλιά Πτολεμαίο της Αιγύπτου.

Τα περισσότερα κείμενα που έχουν βρεθεί σε παπύρους έχουν αποσταλεί  από τον βασιλιά και απευθύνονται σε «οικονόμους» ή «επιστάτες», ενώ αυτό που παρουσιάζουμε είναι γραμμένο από τον Κρατεύα και απευθύνεται στο βασιλιά Πτολεμαίο.

Τα κείμενα, συνήθως, ξεκινούν με τον χαιρετισμό του βασιλιά, με το κύριο θέμα του κειμένου και κατόπιν προτροπές και οδηγίες προς τους στρατηγούς ή τους τοπικούς αξιωματούχους ("Επιστάται").

Το ότι έχουν βρεθεί πολλοί πάπυροι με οδηγίες στο ίδιο μέρος, προφανώς, είχαν επιστραφεί από τους επιστάτες στους στρατηγούς της περιοχής και είχαν φυλαχτεί. 

Συνηθισμένα μακεδονικά ονόματα στρατηγών είναι ο Διοφάνης και ο Δημήτριος.

Στον πάπυρο του ‘Οικονόμου’  Κρατεύα,  παρουσιάζεται η διαμαρτυρία του,

γιατί, λέει,  δέχθηκε επίθεση από βοσκούς που τον κατηγόρησαν ότι έβοσκε το κοπάδι του χωρίς άδεια σε χωράφια που ήταν υπό την επίβλεψή τους.

Το χαρακτηριστικό του κειμένου είναι ότι η ημερομηνία στο τέλος του κειμένου αναγράφεται και  με το μακεδονικό ημερολόγιο και με το αιγυπτιακό.

Το κείμενο ανάγεται  από τα 25 χρόνια του Πτολεμαίου του Γ΄ μέχρι  το τέταρτο έτος του Πτολεμαίου του Δ΄, δηλαδή με δική μας ημερομηνία από το 223 έως το 219 π.Χ.

Το κείμενο αυτό, το οποίο εικονίζεται πιο πάνω, έχει ως εξής:

« βασιλεῖ Πτολεμαίωι χαίρειν Κρατεύας, Μακεδών, τριακοντάρουρος. ἀδικοῦμαι ὑπὸ Ἁρμιήσιος καὶ ν ἐξ Ἀλαβανθίδος ποιμένων. ἐμοῦ γὰρ προεστηκότος τινῶν κλήρων τῶν τοῦ δὲ κε ἔτους, Φαῶφι ιγ, καταβάντος μου εἰς ἀγρὸν καὶ εὑρόντος τὰ πρόβατα τῶν προγεγραμμέ νων ποιμένων καταβεβοσκηκότα τὰς νομὰς ἑνὸς κλήρου τοῦ Ἀστεροπαίου ἐπιτιμῶντος αὐτοῖς καὶ ἐπιμαρτυρομένου, οὐδένα λόγον ποιησάμενοι, προσπηδήσαντές μοι ἔχοντες ῥάβδους πληγάς τέ μοι ἐνέβαλον καὶ τὸ ἱμάτιόν μου ὃ περιεβεβλήμην ἀφείλοντο. ἐμοῦ δʼ ἐλθόντος καὶ ἐπιδείξαντός μου τὰς πληγὰς Ἡροδότωι τῶι ἐπιστάτηι καὶ ὡς ἤμην γυμνὸς ὑπʼ αὐ τῶν ἐπιπαραγίνεται Χαλῆς τῶν ποιμένων τις φέρων τὸ ἱμάτιόνἱμάτιόμ μου ὃ καὶ ἐκομισάμην ἐπέδωκα ἔντευξιν Διοφάνει τῶι στρατηγῶι, ἣν χρηματίσας ἀπέσ τειλε Ἡροδότωι τῶι ἐπιστάτηι· Ἡρόδοτος δὲ ὀλιγώρωςὀλιώρως χρησάμενος παρείλκυκέ με ἕως τοῦ νῦν. δέομαι οὖν σου, βασιλεῦ, προστάξαι Διοφάνει τῶι στρατηγῶι μὴ περιιδεῖνπεριιδεῖμ με ἀνόμως ὑβρισμένον ὑπὸ τῶν ποιμένων ἀλλὰ γράψαι Ἡροδότωι τῶι ἐπιστάτηι μὴ ὀλιγώρωςὀλιώρως χρήσασθαι, ἀλλʼ ἀποστεῖλαι αὐτοὺς ἐπὶ Διοφάνην καὶ, ἐὰν φαίνωνται τάς τε νομὰς καταβεβοσκηκότες καὶ ἐμὲκαμὲ ὑβρικότες καὶ ἐγδεδυκότες, τῶν μὲν νομῶν περὶ δὲ τῆς ὕβρεως Διοφάνην διαγνῶναι. τούτου γὰρ γενομένου, διὰ σέ, βασιλεῦ, τὸν πάντων κοινὸν σωτῆρα, τοῦ δικαίου καὶ βοηθείαςβοιηθείας τεύξομαι. εὐτύχει. Ἡροδότωι. ς ἵνα μὴ πλεονάκι περὶ τῶν
του
αὐτῶναυτου. εὐτύχει. ἔτους κε, Λωίου κϛ, Χοίαχ ιγ

ἔτους κε, Λώιου κϛ, Χοίαχ ιγ. Κρατεύας πρὸς Ἁρμιῆσιν περὶ κλήρων»

Θα ήθελα να προσθέσω ότι ενώ απουσιάζουν από την  ελληνική βιβλιογραφία  σημαντικά ευρήματα της αρχαίας Αιγύπτου, στην ξένη, ωστόσο, βιβλιογραφία υπάρχουν με εκτενείς αναφορές.

Μικρές Εκδόσεις Γιῶργος  Ἐχέδωρος