Τμήμα του ρωμαϊκού χάρτη του 1ου μ.Χ. αιώνα. Η Εγνατία Οδός φαίνεται να διέρχεται μέσα από τη Θεσσαλονίκη, ενώ στην πραγματικότητα διέρχονταν από την περιοχή του Δρυμού-Λαγκαδά.
Γράφει ο Γιώργος
Εχέδωρος
Πρώτη παρουσίαση του οικισμού ή
ρωμαϊκού σταθμού Gallicum γίνεται στον Tabula Peutingeriana(1)
τον Α΄ μ.Χ. αιώνα (φωτό άνω).
Είναι το πρώτο σημείο αναφοράς σε έναν
παράδρομο της Εγνατίας Οδού, όπως σημειώθηκε στο κείμενο για την Ταυριάνα(2), που ένωνε τη Θεσσαλονίκη με τους Στόβους(3)
(οι Στόβοι βρίσκονται στην περιοχή της Βαρντάρσκας-Σκόπια).
Σύμφωνα με τον Tabula Peutingeriana, από τη Θεσσαλονίκη στα XVI m.p.(ρωμαϊκά μίλια, δηλαδή, 23,7 χλμ.), βρίσκεται ο οικισμός ή
ρωμαϊκός σταθμός Gallicum.
Τον έβδομο αιώνα μ.Χ.
παρατηρούμε ότι αυτός ο οικισμός συνεχίζει να υπάρχει αφού αναφέρεται από το
Γεωγράφο της Ραβέννας.
Δεν τον γράφει όμως ως Gallicum αλλά ως Callicum (4), ( με C) που φαίνεται πιο κοντά και στην
ετυμολογία της λέξης.
Για αυτό έκτοτε αναφέρεται ιστορικά και με τα δύο ονόματα ‘Gallicum ή Callicum’.
Μάλιστα τον όγδοο αιώνα μας γίνεται γνωστή και η επισκοπή Καλλικού (όπως
φαίνεται να είναι η πραγματική ελληνική ονομασία
του Callicum) που ήταν υπό της
Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης.
Ο επιμελητής αρχαιοτήτων Σ. Κίσσας, ταυτίζει την επισκοπή Καλλικού, με τον οικισμό Gallicum ή Callicum και την τοποθετεί στην περιοχή της
Ζωοδόχου πηγής του Γαλλικού ποταμού, ανατολικά της Κολχίδας(5).
Άλλοι ιστορικοί ορμώμενοι
από τον χάρτη του Α΄ μ.Χ. αιώνα ψάχνουν με το ‘διαβήτη’ μια περιοχή με κέντρο
τη Θεσσαλονίκη και ακτίνα 23,5 χλμ. για να τοποθετήσουν το σημείο που
βρίσκονταν το αρχαίο Καλλικός (Callicum).
Έτσι το αρχαίο Καλλικός (με τη μέθοδο αυτή) τοποθετείται
μεταξύ Πικρολίμνης και Αγιονερίου ( N.G.L. Hammond ό.π.
), τοποθετείται επίσης στα ‘Φιλαδελφιανά’ (μάλλον εννοείται
η Νέα Φιλαδέλφεια δίπλα στο Γαλλικό ποταμό).
Είναι βέβαιο πως με τη
λογική των χιλιομετρικών αποστάσεων από πόλη σε πόλη δεν βγαίνουν σωστές
μετρήσεις για να φθάσει κανείς στους Στόβους.
Όπου ήταν ο τελικός σκοπός της οδού αυτής.(6)
Ποιος μας λέγει, όμως, ότι
ως αφετηρία της απόστασης Θεσσαλονίκης- Callicum, δεν νοείται η αρχή του παράδρομου, της διασταύρωσης,
δηλαδή, Εγνατίας Οδού που οδηγεί στη
Θεσσαλονίκη και όχι το κέντρο της
αρχαίας αυτής πόλης.
Η τότε Εγνατία Οδός
περνούσε από τα Στενά του Γαλλικού ποταμού, δεδομένου ότι όλη η νότια περιοχή
πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, ήταν
ελώδης και οι εκβολές του Γαλλικού
ποταμού αλλά και Αξιού ήταν σαφώς βορειότερα από ότι σήμερα.
Είναι γνωστό, άλλωστε, η Εγνατία οδός δεν περνούσε μέσα από
τη Θεσσαλονίκη αλλά όπως προσημειώθηκε από τα στενά του Γαλλικού και από εκεί είχε
πορεία στην κοιλάδα του Δρυμού—Λαγκαδά.
Στην περιοχή των Στενών του Γαλλικού, βρέθηκε
ένα λίθινο μιλιάριο (οδόμετρο) της Εγνατίας Οδού, που επιβεβαιώνει τη θεώρηση
αυτή.
Με ένα τέτοιο δεδομένο
αφετηρίας, με έναρξη από τη διασταύρωση της Εγνατίας (περίπου στη Νέα Φιλαδέλφεια), φθάνουμε στο Callicum (Κιλκίς) και κατόπιν στα Ταυριανά
(Δοϊράνη) με τις αποστάσεις ακριβώς όπως αναγράφουν οι δύο σημαντικοί γεωγράφοι
και του 1ου αλλά και 7ου αιώνα.
Επιπρόσθετα, με την πάροδο
του χρόνου, έγινε η αλλαγή της ονομασίας
του πάλαι ποτε Εχείδωρου ή Χείδωρου σε Gallico -Γαλλικό ποταμό, αφού η ροή
αποτελούσε την κύρια οδό για τον ομώνυμο
οικισμό.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Leake, έκδοσης 1835.
Εξ’ άλλου, ο Leake(8) ταυτίζει το Callicum με το Κιλκίς από το 1835, επίσης, ο Casson(9) στα
1926, αναφέρεται και στην ονομασία του
Γαλλικού ποταμού αλλά και στη θεώρηση πως το Κιλκίς είναι το αρχαίο Callicum.
Όπως ήδη έχει αναφερθεί το
σύνολο σχεδόν των πόλεων της Κεντρικής Μακεδονίας φαίνονται να καταστρέφονται
από βαρβαρικές εισβολές που έλαβαν χώρα περί τον δέκατο αιώνα μ.Χ.
Είναι ευνόητο ότι πολλοί
κάτοικοι για να διασωθούν εγκατέλειψαν τις εστίες τους και στράφηκαν προς αναζήτηση νέων πατρίδων.
Ένα ‘περίεργο’ αλλά,
ιστορικά πολύ σημαντικό άρθρο, έπεσε στην αντίληψη του γράφοντος, σχετικά με
την αρχαία αυτή πόλη.
Ο Filippo Violi- Γκρεκάνος της νότιας
Ιταλίας, ελληνόφωνος φιλόλογος και
ιστορικός, αναφερόμενος στην ιστορία του Gallicianò της Καλαβρίας σημειώνει πως
οι κάτοικοι κατάγονται από την πόλη Gallicum και οι οποίοι διαβιούν σήμερα στην
ελληνόφωνη κοινότητα της Μπόβας (10)…
Σημειώνεται, μάλιστα, επί
λέξει, πως οι πρόγονοί τους κατάγονται από την πόλη: ‘Gallicum o Callicum’, που την εγκατέλειψαν με τη βία πριν
από δέκα αιώνες.
Σε επικοινωνία που είχα
μαζί του, μου εξήγησε ότι οι πληροφορίες αυτές υπάρχουν σε ένα ταβουλάριο
(πίνακα) που αναφέρεται στην προέλευση των κατοίκων του Γκαλιτσιανό. Και η
μοναδική πόλη ‘Gallicum o Callicum’
υπήρχε στην Μακεδονία στην περιοχή της Κρηστωνίας, του σημερινού Κιλκίς.
Ίσως, -αυτό αποτελεί μια θεώρηση- γύρω στο 10ο αιώνα
διωγμένοι οι κάτοικοι του Καλλίκου ή του οικισμού που βρίσκονταν στην επισκοπή
Καλλίκου, να προσέφυγαν στο λιμάνι της
Θεσσαλονίκης προς αναζήτηση νέας πατρίδας στην ελληνόφωνη Καλαβρία της Κάτω
Ιταλίας.
Αυτοί, οι Καλλικιάνοι ή Καλλικιώτες, σε
ανάμνηση της χαμένης πατρίδας τους Γαλλικός ή Καλλικός, ονόμασαν το χωριό τους Gallicianò και ακόμη και σήμερα είναι υπερήφανοι για
την ελληνική καταγωγή τους (11)
--
Σημειώσεις:
(1) Tabula Peutingeriana,
A΄ century A.D. Τμηματικές
γεωγραφικές πληροφορίες από τον Tabula Peutingeriana είναι διεσπαρμένες σε πολλά έργα ευρωπαίων ιστορικών συγγραφέων.
Αρκετοί ιστορικοί βρίσκουν πως είναι ένα καθοριστικό έργο για τον εντοπισμό
οικισμών και πόλεων της εποχής.
Δες επίσης:
Ρωμαϊκός Χάρτης του 1ου μ.Χ. αιώνα στη διεύθυνση http://www.mikres-ekdoseis.gr/2011/05/1.html
(2) Βιβλίο: Γιώργου
Εχέδωρου, Μακεδονία, Ιστορία του Κιλκίς σελ.154.
(3) Στόβοι. Δες εδώ: http://www.echedoros-a.gr/2009/08/stobi.html
(4) N.G.L. Hammond A history of Macedonia, vol. I, σελ.172
(5) Σωτήρης Κίσσας: Οι
ανασκαφές στην περιοχή Ζωοδόχου Πηγής Κολχίδας Κιλκίς- Δημοσίευμα εφημερίδας
Μακεδονίας και φυλλάδιο Δήμου Κιλκίς.
(6) . N.G.L. Hammond ό.π. Όταν δεν βγαίνουν τα
χιλιόμετρα για να πέσουμε πάνω στους Στόβους παραδέχεται ο Hammond : ‘...the copyist has put
XII twice by error.’ “οι αντιγραφείς έχουν βάλει δύο
φορές από λάθος το ΧΙΙ»
(7) Θεοχαρίδη Γ.Ι. Η ιστορία της Μακεδονίας κατά τους
μέσους χρόνους (285-1354) Θεσσαλονίκη 1980, σελ.127, ίδε στη σημ.1: ‘...Προ της ανευρέσεως του «μιλιαρίου» του
Μακαρόνα, επιστεύετο ότι η Εγνατία εισήρχετο εις την πόλιν της Θεσσαλονίκης.’
(8) Leake, William
Martin, Travels in northern Greece, London 1835, σελ. 440. ‘ Kilkij being nearly midway from
Saloniki to Doiran, seems to occupy the site of Gallicum.’
(9) Casson M.A. ό.π. σελ.61: ‘ The modern name Gallico seems to come from
an ancient town name Gallicum - perhaps the modern Kilkis-near the head of
waters of the river, which is mentioned in one of the Itineraries.’
(10) Το Gallicianó της
Κάτω Ιταλίας & το Gallicum της Μακεδονίας δες στη διεύθυνση: http://www.mikres-ekdoseis.gr/2011/03/gallicum-galliciano.html
(11) Filippo
Violi – Direttore scientifico IRSSEC—Comune Ellenofono di Bova ‘I confini attuali della Grecità Calabrese’
Στο κεφάλαιο Gallicianò, αναφέρει, στα ιταλικά, τα εξής σημαντικά:
“Qualcuno
ha pensato bene di vedere nei gallicianesi gli eredi di quelle popolazioni
immigrate in queste luoghi a viva forza sotto le direttive di un tabellario dal
nome Callicum o
Gallicum, da cui poi si sarebbe originato il nome del
paese.
Comunque sia questo millenario paese, vecchio
e fragile, ancora oggi oasi della grecità calabra, ha continuato a resistere
attaccato alla montagna e alla propria identità culturale ed etnica.”.
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης του ιστολογίου παραγωγής- http://www. mikres-ekdoseis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου