’’Στον καιρό του αλλόκοτου φόβου’’

Από το όνειρο της παγκόσμιας ειρήνης στον εφιάλτη ενός νέου παγκοσμίου πολέμου (Μέρος 3ο)

Η αυγή του 21^ου αιώνα βρίσκει τον πλανήτη γεμάτο αισιοδοξία. Το αίσθημα αυτό επικρατούσε χάρη στο γεγονός ότι οι κοινωνίες πίστευαν στο αφήγημα που έλεγε, ότι ο καπιταλισμός μπορεί να ικανοποίει τις ανάγκες τους, να πετυχαίνει αειφόρο ανάπτυξη και να διασφαλίζει την ειρήνη.

 

ΑΡΘΡΟ Του Γιάννη Χουβαρδά
Πολιτικού Επιστήμονα

Αντίστοιχα επιδρούσαν η χαρτογράφηση του DNA, η πρόοδος του διαδικτύου, των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής, η ρομποτοποίηση της βιομηχανίας. Επιπλέον η αδιαμφισβήτητη ηγεμονία των ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση, η προσέγγιση Ρωσίας – Δύσης, δημιουργούσαν αίσθηση παγκόσμιας ασφάλειας.

–

Ωστόσο η πραγματικότητα διαμορφωνόταν σε αντίθετη κατεύθυνση. Στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, παρά τη σταθεροποίηση της δυτικής δημοκρατίας και της ελεύθερης αγοράς, η ζωή παρέμενε πολύ δύσκολη. Ως εκ τούτου ο πληθυσμός της Ρωσίας μειώθηκε από 149 εκατ το 1993 σε 142 εκατ το 2008¹. Αντίστοιχα οι δυτικές κοινωνίες βίωναν στασιμότητα. Το 2005 η Γερμανία είχε 11% ανεργία, μηδενική ανάπτυξη, έλλειμμα άνω του 3% και αυξανόμενο χρέος². Παράλληλα ο πλανήτης συγκλονιζόταν από οικονομικές κρίσεις. 1997 Ταϊλάνδη- Ινδονησία- Ταιβάν- Ν. Κορέα, 1998 Ρωσία, 1999 Βραζιλία, 2000 ΗΠΑ, 2001 Αργεντινή. Τέλος η σταθεροποίηση της Ρωσίας, η άνοδος της Κίνας και η ισχυροποίηση της ΕΕ, εξάντλησαν τη δυναμική της «μοιρασιάς» του κόσμου στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Εύκολα γινόταν αντιληπτό ότι η συνέχιση αυτής της τάσης θα προκαλούσε την ανάγκη για νέο «μοίρασμα». Η βία άρχισε να ανακτά τη σημασία της στις διεθνείς σχέσεις. Οι συγκρούσεις πολλαπλασιάστηκαν. 1998 Κεντρική Αφρική-  Κέρας της Αφρικής, 1999 Δ Αφρική- Κόσοβο- Τσετσενία, 2001 ΠΓΔΜ.

–

Συνεπώς η διατήρηση της κοινωνικής συναίνεσης στην ασκούμενη οικονομική πολιτική και στο νέο σύστημα διεθνών σχέσεων απαιτούσε την επαναδιατύπωση του παλιού αφηγήματος. Τα κράτη και οι διακρατικοί οργανισμοί της εποχής φρόντισαν γι’ αυτό.

Το παλιό αφήγημα περί καπιταλισμού ικανού να προσφέρει ευτυχία, αειφιορία και ειρήνη επαναδιατυπώθηκε ως εξής: ‘’Η ευημερία της κοινωνίας καθυστερεί γιατί εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες εμποδίζουν την ανάπτυξη του εγχώριου καπιταλισμού. Οι κοινωνίες οφείλουν να προστατευτούν αυτούς τους παράγοντες’’.

–

Η 11^η Σεπτεμβρίου 2001 επέδρασε καταλυτικά στο να εμπεδώσουν οι κοινωνίες το νέο αφήγημα. Το στοιχείο που έψαχναν οι ελίτ (οι μεγαλομέτοχοι μονοπωλιακών ομίλων και οι δορυφόροι τους) για να συσπειρώσουν τις κοινωνίες γύρω από τα συμφέροντα τους είχε παρουσιαστεί. Ήταν ο φόβος της τρομοκρατίας και η κοινωνική ανάγκη για ασφάλεια.

–

Η αντιμετώπιση της τρομοκρατικής απειλής έδωσε το απαραίτητο άλλοθι για την ενίσχυση των μυστικών υπηρεσιών, των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας. Δισεκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν για νέα οπλικά συστήματα, καινούριες τεχνικές παρακολούθησης, καινοτόμες στρατιωτικές μονάδες κα αντιτρομοκρατικά εργαλεία. Στις ΗΠΑ δημιουργήθηκε υπουργείο εσωτερικής Ασφάλειας. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα και πιο δαπανηρά υπουργία της αμερικανικής κυβέρνησης, με στόχο τον συντονισμό των ομοσπονδιακών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των τρομοκρατικών απειλών

–

Ταυτόχρονα στο όνομα της ασφάλειας αυξήθηκε ο έλεγχος των κρατών πάνω στις κοινωνίες. Οι πόλεις γέμισαν με κάμερες που κατέγραφαν την κίνηση των πολιτών. Ενισχύθηκε η παρακολούθηση του διαδικτύου.

Στις ΗΠΑ ψηφίστηκε ο νόμος patriot Αct. Σύμφωνα με αυτόν οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες αποκτούσαν εξουσία να διεξάγουν έρευνες οπουδήποτε θεωρούσαν ότι υπήρχε εμπλοκή υπόπτων για τρομοκρατία. Συνολικά διευκολύνθηκε η παρακολούθηση του πληθυσμού από τις κρατικές υπηρεσίες. Ποιος έχει ξεχάσει άλλωστε το γιγαντιαίο Ζέπελιν που κατασκόπευε από ψιλά την Αθήνα το καλοκαίρι του 2004.

–

Αντίστοιχα επιβλήθηκαν περιορισμοί στη δυνατότητα των πολιτών να διαμαρτύρονται και  να διαδίδουν ιδέες που αμφισβητούσαν την ασκούμενη πολιτική. Δυσκόλεψε η διεξαγωγή απεργιών και η οργάνωση διαδηλώσεων, ενώ αντιπολιτευτικές οργανώσεις αντιμετώπισαν διώξεις. Τέλος με το αντικομουνιστικό μνημόνιο και την εξίσωση ναζισμού – κομουνισμού έγινε προσπάθεια ποινικοποίησης της κομουνιστικής ιδεολογίας.

–

Όμως η ασφάλεια διευκολύνεται μέσω της ισχυρής οικονομίας. Οι αγοραίες μεταρρυθμίσεις που έτσι και αλλιώς θεωρούνταν απαραίτητες για τη βελτίωση του οικονομικού αποτελέσματος, έπρεπε τώρα να επιταχυνθούν και γι’ αυτό το λόγο. Η Γερμανία πρωτοστάτησε στη λιτότητα με την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων Hartz στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Μέσω αυτών περιορίστηκε το κράτος πρόνοιας, τερματίστηκαν τα μέτρα προστασίας των εργαζομένων, κόπηκαν επιδόματα, μειώθηκαν οι κρατικές δαπάνες, έσφιξε η δημοσιονομική πειθαρχία για την επίτευξη πλεονασμάτων και τη μείωση του δημοσίου χρέους. Αυτή την κατεύθυνση θα ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες οικονομίες, προσαρμόζοντας την στις ιδιαιτερότητες της εθνικής τους οικονομίας.

–

Παράλληλα αυξήθηκε η ένταση στις διεθνής σχέσεις. Ο αγώνας των κρατών για το ποιες εταιρίες θα ελέγξουν τις αγορές και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του πλανήτη, βαφτίστηκε αγώνας κατά της τρομοκρατίας. Οι συμμαχίες και τα αντίπαλα στρατόπεδα που διαμορφώθηκαν αυτόπροσδιορίστηκαν ως αντιτρομοκρατικοί συνασπισμοί.

–

Οι ΗΠΑ κατηγόρησαν τους πιο αδύναμους αντιπάλους τους (Ιράκ, Ιράν, Β Κορέα, Κούβα, Λιβύη, Συρία, Σουδάν) ότι απειλούν την παγκόσμια ασφάλεια και τους κατέταξαν στον “άξονα του κακού’’. Επιπλέον στοχοποίησαν τη Ρωσία και την Κίνα, κατηγορώντας τες ότι στηρίζουν τον ‘’κακό’’ άξονα.

Με την αντιτρομοκρατική τους σταυροφορία και το δόγμα “είτε είστε μαζί μας, είτε εναντίον μας’’, απαίτησαν την συμμόρφωση της ΕΕ και άλλων συμμάχων, ενώ  επεδίωξαν την απώλεια ισχύος για τη Ρωσία και την Κίνα. Έτσι εξαπέλυσαν ή υποδαύλισαν αντιτρομοκρατικούς πολέμους (π.χ Αφγανιστάν, Ιράκ, Σουδάν, Λίβανος, Καύκασος).

Εκπόνησαν σχέδια για την τοποθέτηση αντιπυραυλικής ασπίδας στην Αν. Ευρώπη και τον ειρηνικό ωκεανό, με πρόσχημα το Ιράν και τη Β. Κορέα. Άσκησαν πίεση στην ΕΕ ώστε να περιορίσει την ενεργειακή της συνεργασία με τη Ρωσία.

–

Η ΕΕ ανταποκρίθηκε στην αντιτρομοκρατική σταυροφορία. Άλλωστε η συμμετοχή των εταιρειών της στη ‘’μοιρασιά΄΄ των περιοχών που αποσπώνται από την επιρροή του “κακού” αποτελούσε μεγάλο δέλεαρ. Έτσι συμμετείχε στον πόλεμο του Αφγανιστάν, διευρύνθηκε η ίδια και στήριξε τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς την Αν Ευρώπη, υποστήριξε την αντιπυραυλική ασπίδα.

Ταυτόχρονα προχώρησε τη διαδικασία ενοποίησης της ως μέσο για την πολιτική της ισχυροποίηση. Επιπλέον ανέπτυξε περαιτέρω τις σχέσεις της με τη Ρωσία και την Κίνα σε μια προσπάθεια να ισορροπήσει ως ανεξάρτητος δρών ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις, παραμένοντας όμως σύμμαχός των ΗΠΑ.

Σε αυτά τα πλαίσια η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών αντιτάχθηκαν στην αμερικανική εισβολή και κατοχή του Ιράκ, ενώ διεξήγαγαν αυτόνομες πολεμικές επιχειρήσεις στην Αφρική.

–

Από την άλλη μεριά ούτε η Κίνα, ούτε η Ρωσία, είχαν τη δύναμη να αντιταχθούνε στη σταυροφορία των ΗΠΑ. Ωστόσο στο βαθμό που ήταν δυνατό προέβαλαν αντίσταση σε επιλογές της Ουάσιγκτον. Η Ρωσία επένδυσε στο ενεργειακό συγκριτικό της πλεονέκτημα και άρχισε να αναπτύσσεται ως ενεργειακή υπερδύναμη. Επεδίωξε τον πλήρη ενεργειακό έλεγχο της Ευρώπης μέσα από την κατασκευή των αγωγών Northstream και Southstream.

Επιπλέον με την εισβολή στη Γεωργία το 2008 έδειξε ότι δεν πρόκειται να επιτρέψει στη Δύση να θίξει ζωτικές για αυτή περιοχές. Αντίστοιχα η Κίνα αξιοποίησε τα τεράστια συναλλαγματικά αποθέματα που αποκτούσε λόγο της ιλιγγιώδους οικονομικής ανάπτυξης, για να μετατραπεί σε βασικό πιστωτή των ΗΠΑ. Παράλληλα οι εταιρείες της έκαναν δυναμικές επενδύσεις σε όλο και περισσότερα σημεία του πλανήτη. Τέλος το 2009 οι δύο χώρες μαζί με την Ινδία, τη Βραζιλία και τη Ν. Αφρική συγκρότησαν την ομάδα των BRICS ως αντίπαλο δέος στην ευρωατλαντική οικονομική πρωτοκαθεδρία.

–

Μέσα στο κλίμα του αλλόκοτου φόβου η ασφάλεια αναδείχτηκε σε καθοριστικό ζητούμενο της καθημερινότητας των ανθρώπων. Για την επίτευξη της όλες οι κοινωνίες δέχτηκαν να περιορίσουν τα δικαιώματα τους, το βιοτικό τους επίπεδο και τις ελευθερίες τους. Η μόνη διαφορά ήταν ότι για τις κοινωνίες της Δύσης παράγοντας ανασφάλειας ήταν η Κίνα και η Ρωσία, ενώ για τις κοινωνίες της Κίνας και της Ρωσίας ήταν η Δύση.

–

Ωστόσο η πολιτική της ‘’ασφάλειας΄΄ που ακολούθησε ο πλανήτης την επομένη της 11^ης Σεπτεμβρίου δεν ανέτρεψε τις τάσεις που ήδη είχαν αρχίσει να διαφαίνονται από τις αρχές του 2000. Οι αγοραίες μεταρρυθμίσεις αύξησαν την παγκόσμια παραγωγή, περιόρισαν όμως τη δυνατότητα της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού να καταναλώνει τα παραγόμενα αγαθά και να ικανοποιεί τις ανάγκες του.

Την ίδια ώρα οι κοινωνικές ανισότητες μεγάλωναν. Ως αποτέλεσμα των πολέμων και της καταλήστευσης του πλανήτη από τις παγκόσμιες δυνάμεις, εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάζονται να μεταναστεύσουν προς τις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης. Τέλος η Κίνα και η Ρωσία συνέχισαν να ισχυροποιούνται έναντι της Δύσης, ενώ η ΕΕ εξακολούθησε να απομακρύνεται από τις ΗΠΑ στο ευρωατλαντικό στρατόπεδο.

–

Στο τέλος της δεκαετίας του 2000 το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης θα  προκαλέσει νέες επώδυνες αναταράξεις στο εσωτερικό των κοινωνιών και τις διεθνής σχέσεις. Μια νέα σκοτεινή περίοδος της ανθρωπότητας ξεκινούσε….

 Πηγή: Ανεξάρτητος