Το διακύβευμα της Συμφωνίας των Πρεσπών και η επικίνδυνη στρατηγική της ανάληψης ηγεσίας στη Βαλκανική

 

Η εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών και η επιχειρούμενη διευθέτηση άλλων ζητημάτων σηματοδοτούν την είσοδο της Βαλκανικής σε μια νέα περίοδο οξύτατων διακρατικών ανταγωνισμών.

Οι τελευταίοι θα φορτώσουν πρόσθετα «βάρη» στους οικονομικά γονατισμένους λαούς της περιοχής, καθότι νομοτελειακά επιφέρουν αύξηση των αμυντικών δαπανών, περιορισμό των δημοκρατικών ελευθεριών και μεγαλύτερη στρατιωτικοποίηση του δημόσιου βίου.

Το παραπάνω συμπέρασμα δεν είναι αυθαίρετο. Αντίθετα προκύπτει εύλογα αν αναλογιστούμε ποιοι είναι οι διαμορφωτές των εξελίξεων, ποιοι είναι οι σχεδιασμοί τους και ποια είναι η ισορροπία ισχύος στο Διεθνές Σύστημα (ΔΣ).

Όπως πολλάκις έχουν αναφέρει αξιωματούχοι των ΝΑΤΟ-ΕΕ η Συμφωνία των Πρεσπών είναι οδηγός για την επίλυση του ζητήματος του Κοσσυφοπεδίου (συζητιέται ανταλλαγή εδαφών μεταξύ Κοσσόβου-Σερβίας) και την επαναδιευθέτηση της κατάστασης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη [συζητιέται ένωση της Σερβίας με τη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας (RoS) σε περίπτωση ένταξης της στο ΝΑΤΟ].

Συνεπώς οι Αμερικανικής και Γερμανικής εμπνεύσεως σχεδιασμοί για τα Βαλκάνια, αποτελούν ενιαίο πακέτο, το οποίο, όπως επίσης έχουν ομολογήσει Ευρωατλαντικές πηγές, στοχεύει στην ένταξη των Δυτ. Βαλκανίων σε ΝΑΤΟ–ΕΕ.

Ωστόσο οι σχεδιασμοί Βερολίνου-Ουάσιγκτον δεν ξεδιπλώνονται σε περίοδο ύφεσης στις διεθνείς σχέσεις, η οποία υπήρχε κατά την παλαιότερη παρέμβαση τους στην περιοχή. Σημειωτέων ούτε τότε, σε συνθήκες παντοδυναμίας τους, κατέστη ειρηνική η αναδιαμόρφωση της Βαλκανικής.

Αντίθετα ξετυλίγονται σε περίοδο όξυνσης των αντιπαραθέσεων ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις, η οποία χαρακτηρίζεται από την υποχώρηση της ισχύος ΗΠΑ-ΕΕ, τη στροφή τους στον απομονωτισμό, την επιδείνωση των σχέσεων τους και την αμφισβήτηση του ηγεμονικού τους ρόλου από Κίνα-Ρωσία.

Ακύρωση πρωτοβουλιών Κίνας-Ρωσίας

Σε αυτά τα πλαίσια αποσκοπούν στην ακύρωση των πρωτοβουλιών Κίνας-Ρωσίας για την οικονομική ένωση της Ευρασίας, ενώ Ιδιαίτερα στοχεύουν στον έλεγχο του Κινεζικού δρόμου του μεταξιού(OBOR), στον μετριασμό της Ρωσικής επιρροής σε πρώην ΕΣΣΔ–Μ. Ανατολή και στη διαχείριση της Τουρκίας-μη αξιόπιστης συμμάχου.

Οι ΗΠΑ-Γερμανία πρωτίστως αντιλαμβάνονται τα Βαλκάνια ως ζωτικό χώρο για την ασφάλεια

1) της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας και

2) του Ισραήλ έναντι του Ιράν, αλλά και

3) ως δίαυλο επαναπροσέγγισης της Τουρκίας, μέσω της πολιτικής «καρότο-μαστίγιο».

Άλλωστε η αποτελεσματικότητα της Νατοϊκής γραμμής άμυνας Πολωνία-Ισραήλ (με προτεραιότητα Ουκρανία-Αν. Μεσόγειο) απαιτεί τη χρήση της Βαλκανικής.

Ενεργειακή ασφάλεια

Παράλληλα Αμερικάνοι και Γερμανοί κατανοούν την κρισιμότητα της περιοχής και για την ενεργειακή ασφάλεια της νότιας, ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης. Έτσι επιδιώκουν τη διαφοροποίηση των εισαγωγών φ.α αυτών των περιοχών από τη Ρωσία, ενώ διερευνούν και τη διαφοροποίηση των διαδρομών διαμετακόμισης του εισαγόμενου φ.α από την Τουρκία.

Ως εκ τούτου ιεραρχούν την ολοκλήρωση του αγωγού TAP (θα μεταφέρει μέσω Τουρκίας Αζέρικο φ.α.) και το μελλοντικό διπλασιασμό της διαμετακομιστικής του ισχύς (με φ.α από το Τουρκμενιστάν ή με νέες ποσότητες από το Αζερμπαϊτζάν).

Πρόσθετα υποστηρίζουν το σχέδιο East-Med (σχεδιαζόμενος υποθαλάσσιος αγωγός διαμετακόμισης φ.α από Ισραήλ-Κύπρο, που παρακάμπτει την Τουρκία) και δίνουν έμφαση στην αξιοποίηση των υπαρχόντων (Ρεβυθούσα), αλλά και στην κατασκευή νέων (Αλεξανδρούπολη-Kirk) σταθμών επαναεριοποίησης υγροποιημένου φ.α (LNG), ώστε να διευκολυνθεί η εισαγωγή φ.α από μακρινές περιοχές (ΗΠΑ, Αυστραλία, Κατάρ, Αίγυπτος).

Επίσης προωθούν την κατασκευή μικρότερων διασυνδετηρίων αγωγών (Ελληνό-Βουλγαρικός αγωγός-IGB, αγωγός Ιονίου-Αδριατικής-IAP, δίκτυο αγωγών Βουλγαρίας-Ρουμανίας-Ουγγαρίας-Αυστρίας-BRUA) οι οποίοι θα διευκολύνουν τη ροή του εισαγόμενου φ.α από τις χώρες υποδοχής στις περίκλειστες χώρες της κεντροανατολικής Ευρώπης.

Σημασία της Βαλκανικής ως εμπορικού κόμβου

Τέλος,  Ουάσιγκτον και Βερολίνο αναγνωρίζουν τη σημασία της Βαλκανικής ως εμπορικού κόμβου μεταξύ ΕΕ-Σουέζ-Β. Αφρικής-Μ. Ανατολής. Συνεπώς επιδιώκουν τον περιορισμό της συμμετοχής Κινεζικών κεφαλαίων στις υποδομές διαμετακόμισης (σιδηρόδρομοι-λιμένες), αλλά και την κατασκευή οδικών-σιδηροδρομικών δικτύων εκτός του πλαισίου OBOR, παρακάμπτοντας ταυτόχρονα την Τουρκία.

Έτσι προωθούν τη σιδηροδρομική σύνδεση Ελληνικών-Βουλγαρικών-Ρουμανικών λιμένων (σε πρώτη φάση Αλεξανδρούπολη, Καβάλα, Θεσσαλονίκη-Βάρνα,-Μπουργκάς-Ρούσε, σε δεύτερη φάση Κωστάντζα) δίχως τη μεγάλη συμμετοχή Κινεζικών κεφαλαίων, σε ένα project που θα αποσυνδέσει μη ευκαταφρόνητες εμπορικές ροές από τα Τουρκικά στενά του Βοσπόρου.

Αντίστοιχα δυσανασχετούν με τα Κινεζικά σχέδια της σιδηροδρομικής σύνδεσης Βουδαπέστης-Πειραιά και αντιπαλεύουν το ενδεχόμενο εμπορικής διασύνδεσης Αξιού-Δούναβη με Κινεζικά κεφάλαια.

Τα σχέδια της Κίνας

Την ίδια στιγμή τα Βαλκάνια έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Κίνα, καθώς αποτελούν τον βασικό τερματικό σταθμό του OR (θαλάσσιο σκέλος του OBOR (One Belt One Road)) και ταυτόχρονα πυλώνα του διασυνδετήριου οικονομικού διαδρόμου (Βαρσοβίας-Πειραιά), μεταξύ του OR και του OB (χερσαίο σκέλος του OBOR).

Μάλιστα για την προώθηση των σχεδιασμών του το Πεκίνο έχει συστήσει την πλατφόρμα διακρατικής συνεργασίας 16+1 (Βαλτική, Βαλκάνια, Κ. Ευρώπη + Κίνα).

Με δεδομένη τη στρατηγική σημασία της OBOR για το Κινεζικό κράτος, η Κινεζική ηγεσία δεν αναμένεται να υποχωρήσει από τους σχεδιασμούς της στην περιοχή. Αντίθετα θα χρησιμοποιήσει την οικονομική επιρροή που ασκεί στους κύκλους των Βαλκανικών Ελίτ (μεγαλομέτοχοι μονοπωλιακών ομίλων και οι πολιτικοί και κοινωνικοί τους δορυφόροι) για να μεταβάλει τις εξελίξεις προς όφελος της.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Παράλληλα η αυτοκρατορική ανάδυση που επιδιώκει η σύγχρονη νέο-Οθωμανική Τουρκία είναι αδύνατη δίχως την ισχυρή της παρουσία στη Βαλκανική.

Ως εκ τούτου ούτε η Άγκυρα πρόκειται να δεχθεί τον εξοβελισμό της από αυτήν. Απεναντίας θα αξιοποιήσει την οικονομική-πολιτισμική της επιρροή, αλλά και τις ιδιότητες του μέλος του NATO και του εταίρου της ΕΕ, ώστε να διαπραγματευθεί με τις μεγάλες δυνάμεις την αναβάθμιση του ρόλου της, σε αντάλλαγμα των υπηρεσιών που μπορεί να τις προσφέρει στα διάφορα ζητήματα. Άλλωστε η Άγκυρα έχει διευρύνει σημαντικά τις σχέσεις της με την Αλβανία, το Κόσσοβο, τη Βοσνία, τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς Βουλγαρίας-Ελλάδος, τους Αλβανικούς πληθυσμούς της FYROM, καθώς και την ίδια την Σλαβομακεδονική Ελίτ.

Τέλος η Τουρκία ως γεωγραφική γέφυρα μεταξύ Ευρώπης-Ασίας έχει αναδειχθεί σε βασικό διαμετακομιστή ενέργειας-εμπορευμάτων της ΕΕ. Έτσι διεκδικεί τη μεταφορά του φ.α της Αν. Μεσογείου μέσω της επικράτειας της, υποστηρίζει την επέκταση του Turkish Stream (αγωγός που θα μεταφέρει Ρωσικό φ.α στην Τουρκία) στη Βαλκανική και αναβαθμίζει τις ικανότητες της στην επαναεριοποίηση LNG (Αν. Θράκη).

Η ασφάλεια της κυριαρχίας της Ρωσίας

Τέλος, για τη Ρωσία τα Βαλκάνια σχετίζονται πρωτίστως με την ασφάλεια της κυριαρχίας της στον πρώην Σοβιετικό χώρο, αλλά και την ασφάλεια της επιρροής της στη Μ. Ανατολή. Συνεπώς σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να συμβιβαστεί με το ενδεχόμενο μετατροπής τους σε ορμητήριο της Δύσης εναντίον αυτών των περιοχών.

 

 Η επίσκεψη Πούτιν στη Σερβία

Αντίθετα θα αξιοποιήσει τα όπλα που διαθέτει (ιδιαίτερα σε Σερβία-RoS) με σκοπό να ματαιώσει τη ΝΑΤΟική εξάπλωση και να μειώσει τη λειτουργικότητα της συμμαχίας (ενδεχόμενο εκ νέου ανάδειξης σε FYROM επιφυλακτικών προς τη Δύση δυνάμεων με δικαίωμα άσκησης βέτο στις αποφάσεις του NATO).

Το Ρωσικό οπλοστάσιο μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη Δύση, δεδομένου ότι περιλαμβάνει τα πολιτιστικά ερείσματα της χώρας στα Σλάβο-Ορθόδοξα κράτη, σημαντική οικονομική παρουσία στην περιοχή, αλλά και την εξάρτηση της τελευταίας από το φ.α. της.

Μάλιστα η τελευταία δεν πρόκειται να ανατραπεί ακόμη και στο ενδεχόμενο μη ευόδωσης του Ευρωπαϊκού σκέλους του Turkish Stream και της παράλληλης υλοποίησης των Δυτικών σχεδιασμών. 

Πρόσθετα το χαμηλό κόστος του διαμετακομιζόμενου μέσω αγωγών Ρωσικού φ.α σε σχέση με το υψηλού κόστους παραγωγής και διαμετακόμισης LNG, καθιστά τη Ρωσία ανταγωνιστικότερο προμηθευτή, μειώνοντας την αποφασιστικότητα των Βαλκανικών κρατών στην επιδίωξη της διαφοροποίησης των εισαγωγών τους.

Νέος γύρος σφοδρών ανταγωνισμών ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις

Στη βάση των παραπάνω προκύπτει ότι η είσοδος των Δυτ. Βαλκανίων στο ΝΑΤΟ θα πυροδοτήσει έναν νέο γύρο σφοδρών ανταγωνισμών ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις. Στα πλαίσια αυτού, οι ΗΠΑ-Γερμανία θα επιδιώκουν τη διατήρηση της περιοχής υπό Νατοϊκό έλεγχο, ενώ Ρωσία-Κίνα θα προσπαθούν για το ανάποδο, με την Τουρκία να διατηρεί την αυτονομία της, αλλάζοντας πλευρές κατά το δοκούν.

Παράλληλα στο «παιχνίδι» θα εμπλακούν και άλλες έξωπεριφερειακές δυνάμεις (Αυστρία, ομάδα Vizengard, μοναρχίες του Περσικού Κόλπου) που διαθέτουν ερείσματα στην περιοχή.

Η Ολλανδία ενάντια στα Ευρωπαϊκά σχέδια της FYROM

Τέλος η διασάλευση των σχέσεων ΗΠΑ-ΕΕ αναμένεται επίσης να επηρεάσει τη Βαλκανική. Ήδη χώρες της Β. Ευρώπης αντιδρούν στο ενδεχόμενο διασύνδεσης Αξιού-Δούναβη, ακόμη και με Αμερικανικά κεφάλαια, φοβούμενες την απαξίωση των λιμένων (Ρότερνταμ) τους. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε, η Ολλανδία αντιτάχθηκε το καλοκαίρι στα Ευρωπαϊκά σχέδια της FYROM.

Ωστόσο, όποια και να είναι τα σχέδια των έξω-περιφερειακών παραγόντων, για να υλοποιηθούν χρειάζονται τη στήριξη των κρατών της περιοχής. Τα τελευταία, κατανοώντας αυτήν την πραγματικότητα, συντάσσονται είτε με τη μία είτε με την άλλη μεγάλη δύναμη, επιδιώκοντας την υλοποίηση των δικών τους στρατηγικών στόχων.

Αυτοί είναι κοινοί για τα Βαλκανικά κράτη και συμπυκνώνονται στην επιθυμία απόκτησης ηγετικής θέσης στη Βαλκανική. Υπό το πρίσμα αυτού του στόχου τοποθετείται η κυβέρνηση της κάθε χώρας στο ενδεχόμενο της εισόδου των Δυτ. Βαλκανίων στο ΝΑΤΟ και κατ’ επέκταση στη Συμφωνία των Πρεσπών. Έτσι ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων διαπλέκεται με τον ενδό-περιφερειακό ανταγωνισμόμεταξύ των Βαλκανικών κρατών.

 

Το ιδεολόγημα του Ελληνικού εθνικισμού

Σε αυτό το σημείο όμως ξεσκεπάζεται το ιδεολόγημα του Ελληνικού εθνικισμού, ο οποίος διακηρύττει ότι η διεκδίκηση του στόχου της «ηγεσίας» διαφυλάσσει την εθνική ασφάλεια. Οι ΗΠΑ-Γερμανία για να επιβάλλουν στη Ρωσία την ένταξη της FYROM στο ΝΑΤΟ, επιβάλουν στην Ελλάδα την αναγνώριση Μακεδονικής/ου γλώσσας, ιθαγένειας και λαού, καθώς είναι δεδομένο ότι σε αντίθετη περίπτωση η Σλαβική Ελίτ της FYROM δε θα ανταποκρινόταν στα Νατοϊκά καλέσματα για συμφωνία.

Έτσι ο στόχος της «ηγεσίας» τελικά παγιδεύει τη χώρα στην αναγνώριση της Μακεδονικής ταυτότητας των γειτόνων. Παράλληλα όμως ξεμπροστιάζεται και το ιδεολόγημα του κοσμοπολιτισμού, ο οποίος διακηρύττει ότι η διεκδίκηση του στόχου της «ηγεσίας» διαφυλάσσει την ειρήνη.

Ενας… ατέρμονος διακρατικός ανταγωνισμός

Οι ΗΠΑ-Γερμανία για να επιβάλλουν στη Ρωσία την ένταξη της FYROM στο ΝΑΤΟ, τάζουν στην Ελληνική Ελίτ την οικονομική υποταγή των Βαλκανίων στο Ελληνικό κράτος, μέσω της οικονομικής διακρατικής συνεργασίας.

Ωστόσο η οικονομική κυριαρχία μιας χώρας σε μια περιφέρεια θα παραμένει πάντα ατελείς, όσο δε συνοδεύεται από αυξημένη πολιτική επιρροή, στην οποία όμως αντιστέκονται τα άλλα κράτη. Έτσι ο στόχος της «ηγεσίας» τελικά παγιδεύει τη χώρα σε έναν ατέρμονο διακρατικό ανταγωνισμό, με διακύβευμα την απόκτηση πολιτικής επιρροής.

Προάγοντας τα συμφέροντα του Ευρωατλαντισμού με υπόσχεση την οικονομική κυριαρχία στη Βαλκανική

Συμπερασματικά, ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων στη Βαλκανική οξύνεται, καθώς ΗΠΑ-Γερμανία επιδιώκουν τη διασφάλιση της ηγεμονίας τους, μέσω της ένταξης των Δυτ. Βαλκανίων στο ΝΑΤΟ. Έτσι προώθησαν τη Συμφωνία των Πρεσπών, διασφαλίζοντας στη FYROM τη Μακεδονική ταυτότητα του Σλαβικού πληθυσμού της και υπόσχοντας στην Ελλάδα την οικονομική κυριαρχία στη Βαλκανική.

Η Ελληνική κυβέρνηση, ακολουθώντας τον «εθνικό» (ταύτιση εθνικιστών-κοσμοπολιτών) στόχο της «ανάληψης ηγεσίας στα Βαλκάνια», ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα τους. Ως εκ τούτου επέλεξε να προάγει τα συμφέροντα του Ευρωατλαντισμού στην περιοχή, εμπλεκόμενη βαθύτατα στους διακρατικούς ανταγωνισμούς και αποδεχόμενη ζητήματα που μπορούν να εγείρουν αλυτρωτικές διεκδικήσεις εκ μέρους των γειτόνων της στην επικράτεια της.

Σε αυτά τα πλαίσια προχωρά στην εφαρμογή της Συνθήκης των Πρεσπών.

Χουβαρδάς Γιάννης