mikres ekdoseis: Κιλκίς 1913: «Πολεμούσαν σα Λιοντάρια»

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

Σήμερα όταν κανείς επιδιώξει να ‘ζωντανέψει’, με τη νόηση του, τις μάχες του Κιλκίς-Λαχανά, οφείλει απαραίτητα να επισκεφθεί τις περιοχές που έλαβαν χώρα οι πολεμικές συγκρούσεις του τριημέρου 19,20 και 21 Ιουνίου 1913.

Θα κατανοήσει ευθύς, παρατηρώντας από τα νότια, την πόλη Κιλκίς και από απόσταση δεκαπέντε χιλιομέτρων, το δύσκολο εγχείρημα της κατάληψής του. Η περιοχή εμπεριέχει φυσική οχύρωση, αφού περικλείεται από γήλοφους και λοφίσκους που βαθμηδόν ανηφορίζουν μέχρι το τελικό ύψωμα του Αγίου Γεωργίου της πόλης.

Μόνο τότε θα μπορέσει να συνειδητοποιήσει ο κάθε περιηγητής τι έγινε και πως, εκείνο το ανεπανάληπτο, φοβερό τριήμερο.

Ο βουλγαρικός στρατός δεν ήταν μόνο πολύ καλά οχυρωμένος κυκλικά γύρω από το ύψωμα του Κιλκίς, αλλά είχε τη φήμη -όχι τυχαία– ως μιας πολύ σκληρής και συγκροτημένης πολεμικής μηχανής.

Αυτό γίνεται παραδεκτό και από την ελληνική πλευρά. Οι Βούλγαροι πολέμησαν με λύσσα. Έπρεπε, σύμφωνα με τα σχέδιά τους, να κρατήσουν το Κιλκίς πάσει θυσία.

Η μεγάλη όμως νίκη του ελληνικού στρατού σχολιάζεται τις αμέσως επόμενες μέρες από τραυματίες που νοσηλεύονται στο Αρσάκειο των Αθηνών:

«Οἱ Βούλγαροι πολεμοῦν πολύ καλά, ἄν ἐσαρώθησαν δὲ παντοῦ, τοῦτο ὁφείλεται εἰς τὴν θυελλώδη ὁρμήν τῶν Ἑλλήνων, οἱ ὀποῖοι δὲν πολεμοῦν πλέον ὡς ἄνθρωποι ἀλλ’ ὡς ἀληθινοί λέοντες.»

(εφημ. ‘Εμπρός’ της 26 Ιουνίου 1913)

Σε ένα άλλο σημείο του δημοσιεύματος αναφέρει ένας τραυματίας της μεγάλης μάχης τα εξής συνταρακτικά που διαδραματίστηκαν στα υψώματα του χωριού Ακτσέ Κλισέ (Κολχίδα):

« Εἰς μίαν τοιαύτην σύρραξιν δύο ἀντίπαλοι ἀξιωματικοί, εἷς Ἕλλην ἀνθυπολοχαγός καὶ εἷς Βούλγαρος λοχαγός πετοῦν τὰ ξίφη καὶ συμπλέκονται μὲ τὰς χεῖρας κυλιόμενοι καὶ οἱ δύο ἀπό κρημνοῦ εἰς κρημνόν.»

Ο έφεδρος ανθυπολοχαγός του 8ου Συντάγματος Β. Τζαραβέλλας που ήταν τραυματισμένος στο κεφάλι από σφαίρα, αφηγείται για τον φόνο του Συνταγματάρχη Αντώνιου Καμπάνη.

Μεταφέρουμε την περιγραφή του με τη γλώσσα της εποχής μας:

«Στην κύρια γραμμή του πυρός το σύνταγμά μας μπήκε ακριβώς στις δέκα και μισή το πρωί. Τα πυρά του εχθρικού πυροβολικού ήταν πυκνότατα και ευστοχότατα, γιατί οι Βούλγαροι είχαν επισημάνει τις θέσεις μας πολύ πριν από την έναρξη της μάχης.

» Οι οβίδες σφύριζαν μανιωδώς από πάνω μας και έπεφταν εδώ και εκεί σπέρνοντας το θάνατο.

Το μεσημέρι ακριβώς μια οβίδα έπεσε λίγα βήματα μακριά από το επιτελείο του Συντάγματός μας. Ο διοικητής μας Α. Καμπάνης, ο υπασπιστής του κ. Τσολακόπουλος και ο Ιταλός ανταποκριτής του «Αιώνος» του Μιλάνου κ. Μαγκρίνι σώθηκαν από θαύμα την στιγμή εκείνη. Μέχρι τις δύο το μεσημέρι πάνω από 350 άνδρες του συντάγματός μας είχαν τεθεί εκτός μάχης.

» Η ορμή όμως των ανδρών μας διαρκώς αυξάνονταν. Ακάθεκτοι και αφρίζοντας από λύσσα και μίσος τραβούσαν διαρκώς προς τα εμπρός. Αδιαφορούσαν τελείως για τους διπλανούς τους οι οποίοι θερίζονταν από τα εχθρικά πυρά. Δεν άκουγε κανείς τίποτε άλλο από: ‘εμπρός παιδιά και τους φάγαμε!’

» Στις 20 Ιουνίου στις δέκα η ώρα το πρωί μια βόμβα εξερράγη δίπλα στο Συνταγματάρχη Καμπάνη. Του έκοψε το αριστερό χέρι και το αριστερό πόδι. Μερικά άλλα βλήματα τον κτύπησαν στο στήθος. Έπεσε αμέσως.

» Το περίεργο είναι πως μαζί με το διοικητή μας βρισκότανε ο υπασπιστής του Τσολακόπουλος, ο γιατρός από την Κρήτη Ζερβός, ο Ιταλός πολεμικός ανταποκριτής Μαγκρίνι και ο ίλαρχος Μάνος, χωρίς κανείς να κτυπηθεί από την εχθρική βόμβα.»