Οι αρχαίες ‘Βράγυλαι’ του Κιλκίς

                                                                                       

Γράφει ο  συγγραφέας Γιώργος Εχέδωρος

 Η πιο κοντινή, στη σημερινή πόλη Κιλκίς, αρχαία πόλη,  είναι αναμφίβολα οι Βράγυλες - Aἱ Βράγυλαι.

Βρίσκονταν πέντε χιλιόμετρα δυτικά του Κιλκίς, στον βραχώδη όγκο του χωριού Μεταλλικό.

Είναι πόλη ‘συγγενής’ της αρχαίας Μορρύλου αφού και οι δύο ελληνικές πόλεις είχαν ίδια κατάληξη που δήλωναν εξαρχής τη γεωλογική σύσταση της περιοχής τους.

 Τι εννοούμε με αυτό

Η ονομασία της Μορρύλου ήταν από τη ‘μορρία ύλη’, της περιοχής που ήταν κτισμένη και η ονομασία των Βραγυλίων από τη ‘βραχώδη ύλη’ της περιοχής που ήταν κτισμένη. Ονομασίες  που δήλωναν την πραγματική υπόσταση της πόλης, όπως ήταν και η πλειονότητα των αρχαίων μακεδονικών πόλεων.

Η επιγραφή που βρέθηκε το 1952, στην περιοχή του Μεταλλικού Κιλκίς, όπου με αυτήν καθορίζεται και η τοποθεσία της αρχαίας πόλης των Βραγυλίων, μας παρέχει ορισμένες πληροφορίες τις οποίες θα αναλύσουμε με τη δυνατότητα που μας δίνεται από τις χαραγμένες ελληνικές λέξεις.

Η αρχαία πόλη ‘Βράγυλαι’, όπως αναφέρεται και στο βιβλίο μου («Μακεδονία, Ιστορία του Κιλκίς», έκδοση 2007), δέσποζε, κυριολεκτικά, της ευρύτερης περιοχής, αφού έλεγχε τη βορεινή μεγάλη πεδιάδα – λεκάνη, νότια της Δοϊράνης.

Η Μακεδονία στις αρχές του δεύτερου αιώνα μετά Χριστό, αποτελούσε μέρος της κοσμοκρατορίας των Ρωμαίων. Η επιγραφή ανήκει στο σύνολο των αναθηματικών επιγραφών της εποχής αυτής, αφού αναφέρεται τιμητικά στον αυτοκράτορα Τραϊανό Αδριανό και στη γυναίκα του, Σαβείνα.

Για να μπούμε στο κλίμα της εποχής, θα αναφερθούμε, εν ολίγοις, για το αυτοκρατορικό ζεύγος που κυβερνούσε τότε την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Το αυτοκρατορικό ζεύγος

Ο Πούπλιος Αίλιος Τραϊανός Αδριανός (στα λατινικά: Publius Aelius Traianus Hardianus) υπήρξε Ρωμαίος αυτοκράτορας την περίοδο 117-138 μ.Χ.). Καταγόταν από την πόλη Αδρία της Ιταλίας, εξ ου και το όνομά του. Ήταν λάτρης της ελληνικής γραμματείας και των Ελλήνων, και οι Λατίνοι τον ονόμασαν graeculus (γραικύλος, δηλαδή, ελληνόπληκτο). Υπήρξε, ίσως, ο μοναδικός αυτοκράτορας που ήταν τόσο αγαπητός σε όλη τη ρωμαϊκή επικράτεια. Μνημεία της εποχής του και έργα τα οποία δημιούργησε σε πάρα πολλές πόλεις της ευρωπαϊκής ηπείρου αλλά και της ασιατικής είναι γνωστά μέχρι σήμερα.

Έμεινε αρκετό καιρό στην Αθήνα της εποχής, ως ιδιώτης, και έκανε πολλά σημαντικά έργα. Οι Αθηναίοι προς τιμήν του δημιούργησαν τη γνωστή ‘Πύλη του Αδριανού’.

Επισκέφθηκε, μάλιστα, αρκετές μακεδονικές πόλεις. Μία από αυτές, ως φαίνεται,  ήταν και η αρχαία πόλη που μας απασχολεί. Συνήθως τα έργα που δημιουργούσε στις πόλεις ήταν τα πιο βασικά, όπως: τα τείχη, για την προστασία της και η παροχή νερού σε αυτήν δηλαδή, το υδραγωγείο της.

Το εικονιζόμενο βρέθηκε, τυχαία, στο ύψωμα των Βραγυλίων

Το ‘ιερό των Σεβαστών’

Οι πόλεις που είχαν ευεργετηθεί  μετά από επίσκεψη του Ρωμαίου αυτοκράτορα, αφού έπαιρναν τον τίτλο των ‘νεοκώρων των Σεβαστών’, έκτιζαν προς τιμήν του ‘το ιερό των Σεβαστών’, όπως αποκαλούνταν ο λατρευτικός ναός του αυτοκράτορα και ονομάζονταν, ο αυτοκράτορας και η σύζυγός του, ‘Σεβαστοί’. Λίγες ήταν αυτές οι πόλεις που είχαν το προνόμιο αυτό.

Ένας τέτοιος λατρευτικός ναός, πιθανόν, κτίστηκε στις αρχαίες Βράγυλες, αφού σύσσωμη ‘ η βουλή, η πόλη και η πολειτεία’, όπως ακριβώς, γράφει η επιγραφή  (το ..λει, της πολιτείας με ει) τίμησαν το Ρωμαίο  ‘Σεβαστό’ αυτοκράτορα αλλά και τη ‘Σεβαστή’ γυναίκα του, Σαβείνα. (‘Αυτοκράτορα  Καίσαρα Τραϊανό Αδριανό Σεβαστό και Σαβείνα σεβαστή’, γράφει χαρακτηριστικά η επιγραφή).

 Το πλήρες όνομα της συζύγου του αυτοκράτορα ήταν  Βίμπια Σαβείνα (στα λατινικά Vibia Sabina). Η Σαβείνα δεν κατάφερε να δώσει  απογόνους στο Ρωμαίο αυτοκράτορα. Πολλοί αρχαίοι ιστορικοί αναφέρουν πως είχε προστριβές με τον Αδριανό για την δημόσια συμπεριφορά της και ήταν γνωστή για τον ανεξάρτητο χαρακτήρα της. Στα νεότερα χρόνια γίνεται αναφορά στο όνομά της και χαρακτηρίζεται ιστορικά ως ‘χειραφετημένη γυναίκα’ της εποχής της. Ήταν συγγενής του Αδριανού, τρίτη ξαδέλφη του και ήρθαν εις γάμον κοινωνία το 100 μ.Χ. Τιμήθηκε, επίσης, η Σαβείνα με τον τίτλο ‘Αυγούστα’. Κυκλοφόρησαν, μάλιστα, την αναφερόμενη εποχή και νομίσματα με προσωπογραφία του αυτοκρατορικού ζεύγους, το κάθε ένα, φυσικά, ξεχωριστά.

Αντιλαμβάνεται κανείς πως για να δημιουργηθεί ‘ιερό των Σεβαστών’ στις αρχαίες Βράγυλες το έργο ή τα έργα τα οποία χρηματοδότησε και ίσως εγκαινίασε ο αυτοκράτορας Αδριανός, ήταν καθοριστικά για τη ζωή της πόλης.

Ο Ρωμαίος Ανθύπατος των Βραγυλίων

Οι Βράγυλες, εξάλλου, την εποχή αυτή (1^ος – 2^ος αιώνας)  διοικούνταν από Ρωμαίο Διοικητή, όπως μας πληροφορεί μια άλλη επιγραφή που βρέθηκε τη δεκαετία του 1980 στο Ελευθεροχώρι, όπου μέχρι εκεί οροθετείται η πολιτεία των Βραγυλίων. Συγκεκριμένα αναφέρεται ο  Ρωμαίος Π(όπλιος) Κλώδιος Καπίτων Αυρηλιανός ανθύπατος των Βραγυλίων.

Βλέπουμε πως οι Βράγυλες είχαν ρωμαϊκό στρατό, που βρίσκονταν υπό  γνωστών Ρωμαίων αξιωματικών, που στις τάξεις του, βέβαια, στρατολογούνταν και εντόπιοι.

Οι αιώνιοι θεσμοί της αρχαίας πόλης

 Έτσι η αρχαία αυτή πόλη, πριν από είκοσι αιώνες είχε μια συγκροτημένη μορφή  μέσα στη ρωμαϊκή πραγματικότητα, που της έδωσε τη δυνατότητα να αντέξει στα βαρβαρικά κύματα  άλλα χίλια περίπου χρόνια. Το σημειώνουμε αυτό γιατί αναφέρεται, ως μακεδονική πόλη δέκα αιώνες μετά από τον Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο. Έτσι έχουμε και τα χρονικά όρια της πόλης αυτής.

Η επιγραφή που βρέθηκε το 1952, μας δίνει μερικά στοιχεία από όπου μπορούμε να σχηματίσουμε και τους πολιτικούς θεσμούς της πόλης. Μας λέει, όπως προσημειώθηκε, για  ‘τη βουλή, την πόλη και την πολιτεία’.

Οι αρχές των Βραγυλίων

Έτσι βλέπουμε τρεις διαφορετικές πολιτικές αρχές. Τη ‘βουλή’ όπου ήταν οι αιρετοί άρχοντες που κυρίως είχαν το βάρος της διοίκησης της πόλης αλλά και την προπαρασκευή του νομοθετικού έργου. Αυτοί εκλέγονταν για ένα έτος, όπως σε όλες τις μακεδονικές πόλεις. Το βουλευτικό έτος άρχιζε τον πρώτο μήνα εκάστου έτους, ήτοι το μήνα Δίο (ο Οκτώβριος της εποχής μας).

 Η ‘πόλη’ ήταν, κατά πάσα πιθανότητα,  η συγκροτημένη θεσμική εξουσία και η ‘πολιτεία’ αποτελούνταν από εκπροσώπους όλης της περιφέρειας της πόλης, των οικισμών, των κωμών, δηλαδή, που την απαρτίζανε.

Γύρω από τις Βράγυλες, υπήρχαν οι διάφοροι οικισμοί που ανήκαν διοικητικά στην πόλη των Βραγυλίων.

 Ένας τέτοιος μικρός οικισμός της περιφέρειας των Βραγυλίων την εποχή αυτή ήταν, μάλλον, και τα οικήματα που βρίσκονταν στην τοποθεσία της  σημερινής πόλης Κιλκίς, (όπως σημειώνεται στο αναγραφόμενο έργο μου) που τότε ήτανε στρατιωτικός ρωμαϊκός σταθμός.

Αυτό το πληροφορούμαστε από τον Λατίνο γεωγράφο του α’ μ.Χ. αιώνα,  δηλαδή, εκεί έβρισκαν καταφύγιο οι ρωμαίοι περιηγητές της εποχής αλλά και όσοι ταξίδευαν για εμπορικούς λόγους αφού βρισκόταν επάνω σε πάροδο της Εγνατίας οδού που έφθανε μέχρι τους Στόβους.

 (Οι αρχαίοι Στόβοι βρίσκονται σήμερα στο χώρο της γεωγραφικής Μακεδονίας που κατοικείται από τους Σλάβους).

Κείμενο και φωτογραφίες από το βιβλίο μου "Η Αρχαία Κρηστωνία"

  © mikres-ekdoseis- Γιῶργος  Ἐχέδωρος

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνον με αναφορά  της ενεργής ηλεκτρονικής διεύθυνσης  του ιστολογίου παραγωγής- http://www. mikres-ekdoseis.gr